Goed bestuur noodzakelijk, wil Aruba gered worden van financiële ondergang

Zes jaar geleden, op vrijdag 2 september 2016, stond er op de voorpagina van krant “Amigoe” met grote letters: ‘Goed bestuur noodzakelijk, wil Aruba gered worden van financiële ondergang’. Hier ging het om de kabinetsperiode van Mike Eman II. Toch krijg ik de indruk dat we vandaag de dag deze titel best weer opnieuw kunnen gebruiken voor een artikel in een krant. We zouden zelf het verschil van oud nieuws niet eens merken.

Het is dat we, als het gaat om de politiek, snel dingen vergeten. We willen uit schaamte er niet meer aan herinnerd worden, zodat we nog altijd even fanatiek achter onze gele of groene partij kunnen staan. Je kan wel zeggen dat het stemmen op een politieke partij hier op Aruba nog altijd enorm traditioneel is en je niet snel wil of kan afwijken te kiezen voor een kleine “onervaren” partij. Zonder dat men het partijprogramma heeft gelezen kiest men voor een partij waar generaties lang door de familie voor werd gekozen. Hier spelen familiebanden en gewoonten een grote rol. Welk wanbeleid of misstanden er ook waren, ze blijven trouw aan de partij. Deze partijen zien maar al te graag dat we hun misstanden snel vergeten. Dat we op deze manier geïndoctrineerd worden met de hoogtepunten van ons gekozen partij en we door onze partij altijd worden herinnerd aan de misstanden van de tegenpartij. Wat zeg nu zelf, de politieke partij MEP is zeker niet meer de partij wat het geweest was onder leiding van Betico Croes.

In de tijd van Betico Croes geloofde 84% van de Arubaanse bevolking in een Status Aparte en de strijd daarvoor. Dit gaf het gevoel van saamhorigheid en een zekere nationale trots. Na een lange strijd werd de langverwachte Status Aparte op 1 januari 1986 gerealiseerd. Bij de eerste Statenverkiezing op 22 november 1985, verloor de MEP en zou Betico Croes niet de eerste minister-president van Aruba gaan worden. Teleurgesteld gaf hij toen, in de Amigoe, aan: "Materialisme heeft gewonnen van het idealisme." Hier kan ik hem zeker nog steeds geen ongelijk in geven!

In de Amigoe van zes jaar geleden werd geschreven dat: “Ondeugdelijk bestuur, waaronder beroerd personeelsbeleid, de creatie van administratieve chaos en het gebrek aan controle en transparantie sinds de Status Aparte geleid heeft tot een enorme groei van de nationale schuld tot 4 miljard florin. Om Aruba van een financiële ondergang te redden, is de invoering van deugdelijk bestuur bittere noodzaak", stelt Armand Hessels van Fundacion Gobernacion di Calidad Aruba (FGCA). "Deze ondeugdelijke bestuur is onder te verdelen in drie categorieën: politieke patronage, erbarmelijke financieel beheer en dubieuze projecten.” Op 2 mei 2015 werd het CAft (College Aruba financieel toezicht) ingesteld als financieel toezicht op de overheidsfinanciën van Aruba. Hierbij geeft het CAft adviezen die Aruba zich aan moet voldoen, anders zou Nederland ingrijpen. Ook in 2022, is blijkbaar een Koninklijk Besluit (KB) verre van dichtbij en hopen we deze dan ook niet te zullen ontvangen.

Het eerste Koninklijk Besluit van 1994

Laten we terug in de tijd gaan, zodat we een aantal zaken weer kunnen herinneren! Het eerste Koninklijk besluit (KB) dateert van 22 oktober 1994 waarin een rapport van Koerden, toenmalige minister van Justitie Watty Vos onder curatela stond onder het kabinet van Henny Eman II (AVP). Zo gaf toenmalige oppositieleider Nelson Oduber (MEP), op donderdag 15 december 1994, tijdens de Statuut-bijeenkomst een onverwachte verklaring dat de regering-Eman: “Maling heeft aan de regels van behoorlijk bestuur.” Hij verklaarde dat ‘mensen met criminele antecedenten’ deel uitmaakten van de hofhouding van de verschillende ministers. “De wijze waarop de Staten de begroting 1995 behandelt, laat een nare smaak achter. Om niet te spreken over de inmenging van de minister van Justitie in de Veiligheidsdienst”, aldus Nel Oduber. Onder kabinet Henny Eman III, van 1998 tot 2001, werd het financieel tekort afgesloten van 28 miljoen euro.

Op 8 december 2006 heeft het bedrijfsleven van Aruba, via een brief, Koningin Beatrix gevraagd om in te grijpen vanwege ondeugdelijk bestuur van de regering van premier Nel Oduber (Kabinet Oduber IV). De staatsschuld van Aruba was toen 800 miljoen euro. De Kamer van Koophandel en Financial Center Association gaf aan dat er toen wanbeleid bestond van het niet afgeven van goedgekeurde jaarrekeningen.

In 2012 ging de raffinaderij Valero dicht en moest men zoeken naar een nieuwe bron van inkomsten. Nu had men op Aruba alleen nog het toerisme waar men werk in kon vinden. Evelyn Wever-Croes vergeleek Aruba toen met een flamingo, die op één poot staat. Twee jaar later, per 1 juli 2014, werd er een extra servicebelasting van 2,5 Amerikaanse dollar, een milieubelasting van tien dollar op de autohuur en een extra verblijfsbelasting in hotel, timeshare en bed & breakfast voor de toeristen ingevoerd. Volgens MEP-statenlid Xiomara Ruiz-Maduro slacht je op deze manier de kip met de gouden eieren. De staatsschuld liep in 2014 op tot 3,6 miljard Arubaanse gulden. Dit kwam doordat Mike Eman sinds 2009 de overheidsuitgaven opschroefde. Om toch het hoofd te kunnen bieden voor de groeiende staatsschuld, moest er een btw-tarief in worden gevoerd en de pensioenleeftijd van 60 jaar worden verhoogd.

Evelyn Wever-Croes zag een oplossing in het herstarten of verkopen van de olieraffinaderij. MEP wilde de Arubaanse economie stimuleren met goedkopere Hydro-energie uit Colombia. AVP wilde dat Aruba de gateway voor Nederlandse bedrijven naar Latijns-Amerika zou gaan worden. Dit valt dan goed samen met het uitbreiden van de raffinaderij tot een grote containerhaven. 

Vanaf 31 oktober 2009 tot juni 2013 had Mike Eman, tijdens kabinet Mike Eman I, 142 coördinatoren. Nel Oduber had er 16. In totaal had de regering toen 700 coördinatoren. Maanden moest de Arubaanse bevolking wachten op een doktersafspraak. Arubaanse dokteren, die in Costa Rica zijn afgestudeerd, kregen hier geen werk. Vlak voor de verkiezingen nam Mike Eman tientallen mensen in dienst als straatveger of schoonmaker. Om ze, een jaar later, weer op straat te zetten. “Zo kun je toch niet omgaan met onze burgers?”, klaagde parlementariër Ruiz-Maduro toen.

In september 2013 waren alle ambtenarensalarissen, pensioenen en ziektekostenuitgaven 101% van de totale belastinginkomsten. “Het blijft een Griekse toestand hier”, zei de leider van PDR, Andin Bikker toen tegen de lokale media. 

Het tweede Koninklijk Besluit van 2014

Het tweede KB werd op 11 juli 2014 door Nederland gegeven. De begroting was al zes maanden te laat. De schuld van Aruba was, onder kabinet Mike Eman I en II, in vijf jaar verdubbeld. Volgens de krant “Solo di Pueblo” bedraagt de staatsschuld inclusief publiek-private projecten geen 3,4 miljard Arubaanse gulden, maar 5,6 miljard gulden. "Heeft iedereen, inclusief Nederland hier zitten slapen??" Gouverneur Refunjol werd uitgemaakt voor rotte vis, minister van Financiën Yrausquin trede af en Mike Eman ging in hongerstaking. Volgens Eman lijdt het Arubaanse volk honger door de opstelling van Nederland. Radiopersoonlijkheid Elvis Weert vergeleek Mike Eman met Mahatma Ghandi en volgens oud CDA-minister Hans Hillen is Eman de vader des Vaderlands. “Het komt door de VVD, die niets heeft met Caribisch Nederland.” Aruba had de kans moeten krijgen een ‘Intern rappel’ (waarschuwende herinnering) aan te vragen. Aruba had volgens de Statuut recht op voortgezet overleg. Gevolmachtigde minister van Aruba Alfonso Boekhoudt zei toen dat volgens hem premier Rutte dit overleg geweigerd had. Na zeven dagen beëindigde Mike Eman uit protest, zijn hongerstaking.

Vanaf oktober 2014 bleef de verhoging van het stroomtarief gehandhaafd. Zolang de administratiekosten van brandstofleverancier Valero niet verlaagd werd, kon het elektratarief ook niet omlaag. Deze kosten ging van 2,40 naar 6,40 dollar per vat. Pogingen van de regering en WEB om met Valero tot langere prijzen te komen mislukten. Hendrik Tevreden, leider van actiegroep CAN (Comision Accion Nacional), organiseerde op 1 oktober 2014 een demonstratie tegen de verhoging van de stroomprijs.

Ook de kosten van zakendoen op Aruba bleef hoog. Werkgeversorganisatie Atia wilde al jaren een gebalanceerd belastingstelsel waarbij je naar een indirecte structuur gaat. Door het heffen aan de grenzen of via belasting toegevoegde waarde (BTW), in plaats van een opgetelde belasting op bedrijfsomzetten (bbo). De gateway voor Nederlandse bedrijven naar Latijns-Amerika, die AVP graag gerealiseerd wil zien, is dan ook niet heel realistisch. Het ondernemersklimaat is nog altijd een dure aangelegenheid.

Op 14 februari 2019 hadden zevenentwintig bedrijven aangemeld voor de openbare aanbesteding voor de installatie van een ‘mass burn incinerator’ waarmee gas/elektriciteit opgewekt kan worden. Een klein jaar daarna had Aldrich Croes met Stichting Parkietenbos een brief afgegeven aan minister Lopez-Tromp. Al meer dan 50 jaar wordt hier maar niets aan gedaan. Er moet echt gezocht worden naar een oplossing. Het project van Bouldin & Lawson heeft een aantal jaren gewerkt, maar daarna is het weer gestopt. Elke keer als er een brand bij de Dump uitbreekt, praten we over de Dump. Dan gaat men weer hierna verder tot de orde van de dag. De projecten en afspraken van een vorig kabinet worden dan weer door het zittende kabinet van tafel gegooid. Ik ben dan ook van mening dat mocht hier een gezamenlijke visie zijn ontstaan, men allang het probleem had opgelost.

Een derde Koninklijk Besluit in 2022?

Is een derde Koninklijk Besluit (KB) in 2022 onvermijdelijk? Ditmaal veroorzaakt door de MEP. Nederland heeft geleerd van zijn tweede gegeven KB en geeft Aruba blijkbaar eerst een ‘Intern rappel’. De regering voert nu snel wijzigingen in de begroting door om een KB te voorkomen. Aruba sloot in 2021 af met een tekort van 531 miljoen florin. Nu wordt het tekort op de begroting van 227 miljoen florin naar 148 florin verminderd. Misschien levert minister van Financiën Xiomara Ruiz-Maduro haar dure dienstauto nu wel in. “Want zo zou je toch niet om kunnen gaan met de inwoners van Aruba?” Zal deze beslissing dan voor gezichtsverlies leiden van de partij?

Mocht een KB later dit jaar toch komen, dan ben ik van mening dat Evelyn Wever-Croes gelukkig niet in hongerstaking zou gaan. Op Aruba zou deze daad misschien, binnen haar eigen achterban, wel gezien worden als een zeer patriottistische daad, maar in Nederland kijkt men er toch anders naar. Net zoals bij de hongerstaking van Mike Eman zou men in Nederland er alleen maar hard om kunnen lachen en met dezelfde woorden “Grow up!”, van Evelyn Wever-Croes kunnen spreken.

Onder kabinet Mike Eman II was er geen oorlog tussen Rusland en Oekraïne, maar toen was er wel degelijk een verhoging van de stroomprijs. Verdere bezuinigingen kunnen we zeker verwachten. We moeten toch ons staatsschuld op één of ander manier betalen. Maar dan wel met veel trots, zoals Mike Eman zelf had aangegeven in 2016 in het parlement. “Mi ta para cu orguyo ki nan pa bisa, cu e debe tey. Pa nos tur page pa futuro.” (“Ik sta hier vol trots te zeggen dat de schuld er is, die we allemaal moeten betalen voor de toekomst.”) Is de trots om ons Arubaanse schuld te betalen van Mike Eman nu opeens weg? Aangezien hij nu in de oppositie zit? Of gaat het hier alleen maar om de schuld die hij door zijn eigen partij had gemaakt en niet die van Aruba?

Wil Aruba echt op verschillende gebieden dit wanbeleid aanpakken en orde op zaken stellen? Want vergeet niet, voor veel mensen zou dit dan weer drastische gevolgen hebben. Maar zou hierdoor dan juist voor de gewone man en vrouw, als Chichi en Buchi, de vruchten ervan plukken? Gelukkig blijft ons toerisme elke keer weer de redder in nood te zijn. Deze ervaart zeker klappen en moet zich dan ook elke keer weer herstellen. Hierbij denken aan de crisismomenten van 9/11, Natalee Holloway en Corona. Maar elke keer weer hersteld ons toerisme met goede cijfers en weten de vele toeristen ons prachtige eiland altijd weer te vinden. Laten we hopen dat dit zo blijft. Want misschien waren we anders zeker voor een zeer lange tijd ten dode opgeschreven.